Antwoord aan Freek (3, slot)

Het heeft weer een tijdje geduurd, maar de Spaanse KPN verklaarde dat een telefoonaansluiting nog wel even op zich kon laten wachten. En dus het internet-vasten duurt nog even voort. De honger wordt zo nu en dan gestild, maar voor mij blijft het rommelen. Maar dat terzijde.

Ten eerste, we hadden het over recht in de leer. Freek, dit zeg je in je reactie:

“In emergende gemeenschappen, lijk je zelf te moeten concluderen wat de kern is en wat niet.”

Wat je concludeert klopt niet helemaal. Veel “emergende” gemeenschappen vallen terug op de traditie of de kerkgeschiedenis. Paulus noemt het in 1 Korinte de “overlevering”. Er is dus wel degelijk een continuïteit tussen wat mensen over de bijbel hebben gezegd in het verleden en wat men nu denkt over wat de bijbel zegt. In de “emerging church” is daar juist veel meer aandacht voor.

Wat je over valt is denk ik het woordje “zelf”. Elk moet voor zichzelf bepalen wat gedacht moet worden over wat de bijbel zegt. Zoals ik eerder zei, is dat dus niet alleen het geval. Men zoekt meer dan ooit naar wat het verleden zegt. Binnen de “emerging” beweging is belangstelling voor een theologische richting die zich “radical orthodoxy” (RO) noemt. Binnen RO is er juist veel aandacht voor Augustinus.

Juist evangelicalen hebben vaak gedacht dat zij de bijbel fris konden lezen. De Heilige Geest liet hen zien wat de boodschap van een tekst was. Binnen de evangelicale wereld kom je dan ook de meest exotische denkbeelden tegen. De Rooms Katholieke kerk werd vaak verweten dat ze de traditie naast de bijbel plaatsten. Ik denk dat deze houding van de evangelicalen nogal hooghartig is. Ook de evangelicale beweging staat op de schouders van het verleden, of ze dat nu wel of niet willen toegeven.

Ten tweede, veel “emerging”geloofsgemeenschappen gaan ervan uit dat theologie in de gemeenschap bedreven moet worden. Na een aantal jaren theologie kan ik dat alleen maar bevestigen. Theologie is ten eerste een taak van de plaatselijke geloofsgemeenschap en niet van de theologie op de academie. Het gaat niet om het “zelf” doen, het gaat erom dat de geloofsgemeenschap samen leert verstaan wat het betekend om Jezus te volgen (deden ze dat ook niet in Berea en Jeruzalem). Het wil niet zeggen dat er allerlei nieuwe zaken worden “ontdekt”, maar dat er een beweging ontstaat die leert nadenken over wat de bijbel voor deze tijd te zeggen heeft op basis van wat daarvoor aan theologie is voortgebracht. Theologie wordt altijd bedreven in een context. Wanneer de context verandert, verandert ook de theologie. Trouwens, ook de schrijvers van het Nieuwe Testament contextualiseerden hun boodschap, maar dat even terzijde.

Tot slot nog iets over de beschuldiging van Fitch richting McLaren. McLaren wordt vaker als schietschijf gebruikt, omdat hij door velen als dé woordvoerder wordt beschouwd. Hij zegt van zich zelf dat hij dan niet is en ook niet wil zijn. We moeten dat wat McLaren zegt dus ook niet op de hele “emerging” beweging plakken. De meeste “emerging churches” hebben een evangelicale, conservatieve theologie (zoals de gemeente waar Fitch voorganger is, een ander voorbeeld is de gemeente waar Dan Kimball voorganger is). Er zijn ook schrijvers en denkers die theologische overtuigingen hebben die afwijken. Binnen de “emerging church” is er openheid om deze verschillende inzichten te spreken. Er worden blogs mee vol geschreven. Fitch, en ook anderen hebben dat gedaan, dwingt McLaren om over een aantal zaken theologische duidelijkheid te geven. McLaren doet dit niet, omdat hij dan weer in een hokje wordt geplaatst. En dat willen we allemaal erg graag, zekerheid en duidelijkheid. Wordt die niet gegeven, dan schrijven we direct een beweging af. De bijbel zegt wel iets over een aantal fundametele overtuigingen, zoals de het feit dat Jezus Gods Zoon is en gestorven is en opgestaan. Dit ontkent McLaren in het geheel niet. De “emerging” beweging zoekt juist het gesprek over allerlei andere theologische overtuigingen.

Freek, ik denk dat jij het niet eens bent met een aantal theologische overtuigingen. Binnen de “emerging” beweging is dat geen probleem. Binnen de evangelicale, ook Nederlandse, beweging is dat wel een probleem. Steeds weer merk ik dat het binnen de evangelicale beweging gaat om zwart-wit denken en fundamentele zekerheid (bijvoorbeeld: komt Jezus nu voor of na de grote verdrukking terug?). Binnen een dergelijk denken past geen “emerging” beweging. En daar stopt dan de discussie en beginnen de verwijten.

Antwoord aan Freek (2)

Wat is “recht in de leer”? Een tweede deel om aan de vermoedens van Freek een tegenwicht te geven. Hoe komt “orthodoxie” tot stand en wie bepaald wat “orthodox” is? In deze post een zoekend antwoord vanuit de "emerging church". Om aan orthodoxie een gezicht te geven binnen de “emerging church”, gebruikt Tony Jones (leider van Emergent US) het web van Quine. Een web van een spin bestaat uit veel draden die rond de kern zijn gespannen. De draden in de kern zitten dichter op elkaar dan de draden aan de rand. Verder zijn er steundraden zich de draden rond de kern op spanning houden. Het web is een metafoor voor het bepalen van kernovertuigingen en overtuigingen vanuit de kern afnemend van doorslagevend belang zijn. De kruispunten in het web zijn een metafoor voor de overtuigingen die iemand heeft (let wel, het is een metafoor en niet meer dan dat).

Tony Jones zegt dat onze verzameling van overtuigen vaak lijken op een web. In de kern vinden we dus de overtuigingen die van het grootste belang zijn. Ze bepalen onze theologische identiteit. Aan de rand vinden de overtuigingen die we wel belangrijk vinden, maar waar we over kunnen praten en die ook zouden kunnen veranderen als we daarvan overtuigd worden. In theorie kunnen ook de overtuigingen in de kern veranderen, maar dat zal niet snel gebeuren. Wanneer we bepaalde overtuigingen belangrijk vinden, dan bewegen ze van de rand naar de kern van het web. Zo is bijvoorbeeld de “rechtvaardiging door het geloof” van de rand naar de kern gegaan. Dit terwijl "rechtvaardiging van het geloof" één van de manieren is om over christen-zijn te spreken. Er wordt ook gesproken over "in Christus zijn" of verzoening en over nog meer theologische voorstellingen. In sommigen pinkstergemeente behoren de geestelijke gaven tot de kern (waarbij het spreken in tongen tot de hoogste gave wordt gerekend), terwijl ze in sommige reformatorische kerken meer aan de rand bevinden. We moeten dus erkennen en daarmee herkennen dat sommige dogmatische overtuigingen binnen verschillende kerken niet gelijk zijn, de metafoor van het web maakt dat inzichtelijk.

Hoe komt een web dan tot stand? Wie bepaalt wat tot de theologische kern behoort? Ik denk Freek dat het je daar om te doen is. De “emerging church” is ervan beschuldigd dat ze juist daar op het hellend vlak bevinden. Ze zetten de theologische kern op de tocht. Hoe komt een theologie tot stand? Freek, hoe komt jou theologie tot stand? Wat behoort bij jouw kern en waarom hoort dat tot de kern?

Verschillende leiders binnen de “emerging church” zien de geloofsgemeenschap als de plaats waar theologie wordt bedreven. De geloofsgemeenschap produceert theologie. Daarmee zeggen ze dus dat theologie binnen de “emerging church” niet op dezelfde wijze wordt benaderd. Theologische overtuigingen kunnen per geloofsgemeenschap verschillen. Let wel, kan, het hoeft natuurlijk niet zo te zijn. Is dat vreemd?

De laatste post over dit onderwerp meer aandacht voor de daadwerkelijke overtuigingen van de emerging church. Waar zien we theologische nadrukken en waar worden ze concreet op aangevallen?