Lumen Gentium in het geheel

Nico Dirk vroeg om de link van de tekst van Lumen Gentium. Je kunt het vinden op de site van het Vaticaan onder deze link in het Engels. Onder deze link vind je de tekst in het Nederlands.

Is de Emerging Church neo-liberaal?

Eerder schreef ik over de neo-liberale invloeden die zichtbaar zijn bij Brain McLaren. Daniël de Wolf schreef eerder over waarheidclaims en het hellende vlak van de schriftkritiek:

Ze lijken zoveel moeite te hebben met waarheidsclaims en zo gefrustreerd door conservatief evangelicalisme, dat ze meer lijken te neigen naar liberalisme en zich lijken te begeven op het hellende vlak van schriftkritiek. Vergaand reductionisme en relativisme lijken het gevolg van een anti-absolutistische houding bij sommige emergers.

Ik denk niet dat er sprake is van schriftkritiek. De schriftkritiek stamt uit het modernisme/Verlichting en McLaren sluit juist aan bij het post-modernisme. Over de anti-absolutistische houding is nog wel wat meer te zeggen, maar dat komt in een andere post.

McLaren is volgens mij beïnvloed door Hans Frei en George Lindbeck, beide post-liberale of narratieve theologen. De narratieve theologie is vooral verbonden met de Universiteit van Yale (de universiteit waar ook Johnathan Edward heeft gedoceerd). Liberalisme zocht haar waarheidsclaims in de cultuur of de menselijke ervaring. De neo-liberale theologie staat daar geheel los van. Ze heeft deze karakteristieken:

1. Non-foundationalist: Waarheidclaims moeten altijd geïnterpreteerd worden. Ze ontkennen dat "knowlegde is grounded in a set of non-inferential, self evident beliefs". Waarheid is niet terug te voeren op een objectieve grondslag. Dit is zichtbaar in de triologie van McLaren.
   
2. Systematische apologetiek wordt afgewezen. Het christendom hoeft zich niet te verdedigen ten opzichte van welke filosofie dan ook.
3. Ze benadrukken het narratieve aspekt van de bijbel. De verhalen over God worden betrokken op het leven van alle dag.
   

Bron: The Modern Theologians - David Ford (ed.)

Hendrik Jan begint ook met bloggen

Hendrik Jan van Houwelingen is ook een blog begonnen. Je kunt hem volgen vanaf deze url.

Lumen Gentium (5): De kerk als volk van God

Naast het mysterie of geloofsgemeenschap wordt de kerk aangeduid als het volk van God. God brengt mensen samen als een volk van Hem. Het criterium voor het volk van God is heiligheid, de beantwoording van Christus. Heiligheid krijgt het primaat over bijvoorbeeld het doopsel. Het volk Israël is een voorbereiding op het ontstaan van de Kerk, Israël werd reeds in het Oude Testament de Kerk van God genoemd. De bijbelse basis of bewijsvoering vanuit Num20:4 en Deut23:1 is echter flinterdun. In het Nieuwe Testament is de Kerk het volk van Christus, die haar basis heeft in het werk van Jezus op aarde en de oprichting van het Koninkrijk van God. In Jezus is er dus continuïteit en discontinuïteit ten opzichte van Israël en het Oude Testament.

Kijkend naar het eerste hoofdstuk, dan zo je verwachten dat daarna de gemeenschap als dynamiek tussen de gelovigen wordt benoemd en de relatie tussen gemeenschap en volk wordt toegelicht. Er wordt helaas terug gegrepen op sacramenten en de rol van de aangestelde priester daarin. De onderlinge verhoudingen in de kerk worden sacramenteel en liturgisch vastgelegd en de dynamiek wordt beteugeld. De ambtstheologie is en blijft de samenbindende factor in de Rooms Katholieke ecclesiologie. Ook al gaat Lumen Gentium uit van een gemeenschappelijk priesterschap, in artikel 10 en 12 van hoofdstuk 2 wordt een onderscheid gemaakt tussen de institutionele priester en het de “gewone” gelovige die op haar beurt priester is.

Je zou verwachten dat juist dit priesterlijk onderscheid tussen leek en clerus in een document als Lumen Gentium aan de orde gesteld zou worden. Met name wanneer men spreekt over de gaven van de Heilige Geest, blijkt het oordeel over de echtheid en het gebruik ervan toebehoort aan de leiding van de kerk. De dynamiek is daarmee ingekaderd door het instituut.

Een tweede aspect dat in dit hoofdstuk wordt benoemd zijn de lokale en de universele aspecten van de kerk. De katholiciteit van de kerk wordt verwoord door dit citaat:

Tot het nieuwe volk Gods zijn alle mensen geroepen. Daarom moet dit volk één en enig blijvend, zich uitbreiden over de gehele wereld door alle tijden heen, opdat zo het besluit van Gods wil verwezenlijkt wordt, die de menselijke natuur in het begin als één geschapen heeft, en zijn kinderen, die verstrooid waren, toch weer heeft willen samenbrengen.

Het samenbrengen in Christus is de taak van de kerk. De Rooms Katholieke Kerk ziet haarzelf als middel om de eenheid van de kerk te bevorderen en tot stand te brengen. De opvolger van Petrus heeft het primaat en beschermt eventuele kerkelijk verschillen. Vanuit dit artikel is onduidelijk op welke wijze dit tot stand komt. Ondanks de verschillen, werkt de Geest werkt in kerken die niet Rooms Katholiek zijn, De Geest geeft ook daar gaven en de sacramenten worden bediend. Toch blijft er een streven naar eenheid. Lumen Gentium roept dat ook op tot een beweging van de andere kerken naar de Rooms Katholieke Kerk.

Voor de verwezenlijking hiervan blijft onze Moeder de Kerk, bidden, hopen werken; en zij spoort haar kinderen aan tot zuivering en vernieuwing om het teken van Christus duidelijker te doen stralen op het gelaat van de Kerk.

Daarbij moet de kerk zichzelf aansporen tot vernieuwing, zoals het citaat duidelijk maakt (tegen het triomfantalisme en de societas perfecta). Zij moet zich blijvend keren naar Christus en het evangelie. Het geheel wordt besloten met artikelen die kijken naar anders gelovigen of niet gelovigen. Lumen Gentium biedt een openheid voor Moslims en mensen die het evangelie niet hebben gehoord. Daarnaast roept het op tot evangelisatie, daartoe roept Christus ons op.

Samen studeren

Vandaag heb ik gebrainstormd met iemand die een studiegroep wil starten. Het doel is niet op een docent voor een groep te plaatsen om vervolgens allerlei info in de groep neer te laten, maar om over onderwerpen die iemand triggeren, te bomen. Ik vind dit een ontwikkeling die kenmerkend is voor onze tijd. Moderne mensen verlangen naar kennis, post-modernen zoeken samen naar antwoorden. Kennis is mooi, maar het moet leiden naar een stuk groei en verdieping. Daarom was ik uitermater enthousiast en verwacht veel van dit initatief. Het zijn de lichtpuntjes van het werk, met name omdat niet ikzelf, maar iemand anders er mee komt. Dat hebben we meer nodig in een gemeente. Bedankt Roelof voor je enthousiasme en je verlangen om te groeien!

A New Kind Of Christian

De triologie van Brain McLaren is een aanrader. Toch heb ik wel een paar problemen met zijn theologische stellingnames (sommige ook niet trouwens). Dat werd vergroot door een blog-entry op Radical Conqruency. In deze entry wordt een oproep gedaan om "Evolution Sunday" te promoten. Doel van de dag is het onder de aandacht brengen van de relatie tussen geloof en wetenschap. Een aantal kerkelijk werkers in de VS hebben een soort petitie opgesteld waarin ze zeggen dat ze:

“believe that the timeless truths of the Bible and the discoveries of modern science may comfortably coexist. We believe that the theory of evolution is a foundational scientific truth, one that has stood up to rigorous scrutiny and upon which much of human knowledge and achievement rests.”

McLaren beschrijft de gesprekken tussen meerdere mensen die de nodige levensvragen hebben. Hij past een vrije forse decontructie toe op het scheppingsverhaal en de eerste 11 hoofstukken van Genesis. Ik heb met name problemen met zijn bijbelgebruik. Ik ben in het geheel geen tegenstander van zijn narratieve benadering, maar ik zit toch wel aan te hikken teggen zijn benadering van Genesis. Het gaat me niet in de eerst plaats om evolutie of schepping of een combinatie van beide. Ik kan niet meekomen in de wijze waarop het de bijbeltekst gebruikt. Dit Neo-liberale denken zie je meer terug in emerging churches. Heeft één van jullie de boeken gelezen? Hoe sta jij er tegenover?

Lumen Gentium (3): Kerk als Mysterie

Eén van de opvallende documenten die tijdens Vaticanum II het licht zagen, was Lumen Gentium (21 november 1964). Dit document is een uiteenzetting van de ecclesiologie van de Rooms Katholieke Kerk. De titel is afgeleid van de eerste woorden: Christus is het licht van de volken. Hij is niet het licht van de kerk, maar schijnt over kerkmuren heen. De eerste versie van het document was sterk gekleurd door de sfeer van het Vaticanum I, inhoudelijk was het clericalistisch, juridisch, triomfalistisch, sterk apologetisch en institutioneel. Daarom ging het document terug naar de tekentafel. De concilievaders wilde een meer bijbelse, patristische en pastorale uiteenzetting en een grotere plaats voor het mysterie. In het uiteindelijk resultaat valt op dat de verwijzingen naar de bijbel groot zijn. Men valt in de eerste twee hoofdstukken niet direct terug op de traditie, omdat ze deze traditie juist wilden hervormen. Kijkend naar de basis van de ecclesiologie hebben de opstellers gekozen voor een trinitarisch fundament. Zo is de kerk

"het volk, verenigd vanuit de eenheid van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest"

De kerk is een mysterie en verbonden met de komst van het Koninkrijk van God dat eeuwenlang is beloofd. Het aspect van het mysterie wordt benadrukt door het gebruik van metaforen om de essentie van de kerk te omschrijven. Deze metaforen hebben dynamische kenmerken, de meest opvallende is de kerk als het Lichaam van Christus. Dit leunt sterk op de brieven van Paulus, onder andere 1 Korinte. Elke gelovige maakt deel uit van de ene lichaam. Deze metafoor benadrukt de wederzijdse aanvulling in de kerk en de dynamiek van verschil en eenheid. Dit lijkt sterk in tegenspraak met de hiërarchische structuur van het leidinggevende apparaat dat de kerk voorstaat. De Roomse kerk wilde hervormingen doorvoeren, maar zag echter geen spanning tussen het institutionele en de geestelijke gemeenschap:

Men mag echter de gemeenschap met haar hiërarchische structuur en het mystieke lichaam van Christus, het zichtbare geheel en de geestelijke gemeenschap, de aardse Kerk en de met hemelse gaven verrijkte Kerk, niet beschouwen als twee verschillende dingen; integendeel, ze vormen één alomvattende werkelijkheid, bestaande uit een menselijk en goddelijk element.

Kritisch kijkend naar deze opmerking, is de vraag of het institutionele element van de Rooms Katholieke kerk de gemeenschap die in Lumen Gentium voorstelt, kan garanderen. De relatie tussen instituut en gemeenschap wordt vergeleken met de incarnatie van Jezus Christus op aarde. In Hem was tegelijkertijd het menselijk en goddelijk element aanwezig en zichtbaar. Deze analogie gaat niet volledig op. Volgens Lumen Gentium wordt het mysterie of de onzichtbare geestelijke gemeenschap zichtbaar in het instituut. De tweedeling van zichtbaar en onzichtbaar zijn in de natuur van Jezus niet aanwezig.

In het document wordt een opening gegeven voor de aanwezigheid van andere denominaties. Dit is opmerkelijk, omdat de apostoliciteit in het verleden alleen verbonden werd met de Katholieke Kerk. Er wordt volgens Lumen Gentium ook waarheid gevonden in andere kerken, terwijl de paus een samenbindende rol heeft om de andere kerken te scharen onder de opvolger van Petrus:

Deze Kerk, in deze wereld gesticht en gestructureerd als een maatschappij, wordt gevonden in de katholieke Kerk, bestuurd door de opvolger van Petrus en door de bisschoppen, die met hem in vereniging leven ofschoon men buiten haar meerdere elementen van heiliging en waarheid vindt, die, als eigen gaven van Christus' Kerk, een uitnodiging zijn tot de katholieke eenheid.